Epitafia i płyty nagrobne

Kościół p.w. św. Anny

Kościół parafialny św. Anny powstał równocześnie z miastem. W dniu 9 I 1292 r., czyli pięć lat po pierwszej wzmiance o Ząbkowicach, występuje Cristianus plebanus de Sadelno. Pierwsza wzmianka o budowie kościoła w Ząbkowicach jest dziesięć lat późniejsza. W dokumencie z 14 X 1302 r. proboszcz Krystian wyjaśnia, że zmarły wójt Hermann na łożu śmierci zapisał jemu i jego następcom 1 ferton rocznego czynszu. Syn Hermana, obecny wójt Arnold, dodał do tego legatu 2 skoty. W styczniu 1330 r. parafia otrzymała od księcia Bolka II ziębickiego dwie darowizny. Pierwsza to 2,5 łana ziemi we wsi Tarnów, którą parafia otrzymała 11 stycznia, następnie dwa dni później dochody z 21 łanów w Strąkowej. Ten ostatni z zapisów przeznaczony był na utrzymanie altarysty i proboszcza oraz na fundację ołtarza św. Krzyża. Mogłoby to świadczyć o skończeniu budowy . Data skończenia budowy znana jest wyłącznie z XVII-wiecznej kroniki Ząbkowic autorstwa Martina Koblitza. Wzmiankuje on to wydarzenie przed rokiem 1413, zaznaczając, że inni wymieniają rok 1415. Rozbieżność można wytłumaczyć jako pomyłkę w odczycie ostatniej cyfry z niezachowanego średniowiecznego źródła . Pięć lat po zakończeniu budowy kościoła miał powstać klasztor augustianów, usytuowany tuż obok. Niestety, nie ma bardziej szczegółowych informacji na ten temat, a sama placówka musiała istnieć bardzo krótko. Dnia 20 marca 1428 r. husyci zdobyli i spalili Ząbkowice. W płomieniach spłonął kościół parafialny, kościół dominikanów i większość domów. Wkrótce zaczęto naprawiać zniszczenia. Dobudowano nową nawę główną i nawy boczne. Kronikarz Koblitz napisał, że nawy zaczęto wznosić w lipcu 1447, a nawę główną ukończono w roku 1453 . W 1507 r. została wzniesiona kaplica bractwa maryjnego, w której odbywały się msze dla jego członków. W ołtarzu tej kaplicy znajdowała się scena mistycznego polowania na jednorożca. W tym samym roku został zbudowany ganek łączący kościół z Krzywą Wieżą, czyli kościelną dzwonnicą. Ganek przetrwał do 1598 r., gdy w wyniku uszkodzenia został rozebrany . W czasie wojny trzydziestoletniej odbywały się przemarsze wojsk, które nie sprzyjały pracom budowlanym w kościele. W 1651 r. odbyła się wizytacja. Z jej protokołu dowiadujemy się, że w świątyni znajdowało się wtedy 5 ołtarzy . W 1680 roku cmentarz przykościelny został otoczony murem. Okazała brama z zamykanymi wrotami, znajdująca się przy Krzywej Wieży, była jedynym wejściem. Proboszcz Andreas Jacobus Cassart, który objął urząd w 1698 roku, dokonał poważniejszych zmian. Rok po objęciu tego stanowiska polecił wybić okna w murze oddzielającym kaplicę bracką od prezbiterium, pobielić kościół i wykonać nowe ławki, które ustawiono wiosną 1700 r. Nowy ołtarz główny, konfesjonał i krata zamykająca kaplicę chrzcielną zostały wybudowane wiosną następnego roku. Remont dachu w 1706 r. był ostatnią pracą wykonaną za czasów proboszcza Cassarta. Następne prace wykonana w latach 30. W 1731 roku rozebrano starą emporę organową. Na jej miejscu wzniesiono nową i zostały na niej umieszczone nowe organy. Czwartego lipca 1735 r., w wyniku przemieszczenia tumby pod północną ścianę, ze środka prezbiterium został usunięty nagrobek Karola I i jego żony Anny . Dzisiejszy swój wygląd kościół św. Anny zawdzięcza pracom wykonanym w II połowie XIX wieku. W 1861 r. Z kościoła dominikanów zostały przeniesione do fary obrazy drogi krzyżowej. Obrazy odnowił malarz Karl Krachwitz, zaś nowymi ramami do tych obrazów zajął się cieśla Franz Xaver Moschner z Braszowic. Koszt renowacji wyniósł 2568 marek, z tego malarz otrzymał 1680, cieśla 840, a reszta poszła na prace pomocnicze. Wszystko to zafundował Josef Welzel z Olbrachcic. Obrazy zostały poświęcone przez proboszcza 15 lutego 1861 roku i w tym samym czasie zawieszono je w kościele . W 1915 roku konserwator zabytków, po wcześniejszych rozmowach w Ząbkowicach, zezwolił na zburzenie starej szkoły, znajdującej się w południowo-zachodnim narożniku terenu przykościelnego. Po II wojnie światowej, w latach 1976-1977 przeprowadzono remont wnętrza. Polegał on na usunięciu wilgocii grzyba z tynków, osuszeniu cegieł i wymalowaniu ścian techniką wapienno-kazeinową . Ząbkowicka fara jest orientowanym trójnawowym, ośmioprzęsłowym kościołem halowym. Ściany zewnętrzne zostały częściowo oblicowane cegłą maszynową, zendrówki użyto do muru gotyckiego. Bryłę budowli wzbogacają liczne przybudówki. Prezbiterium jest szersze od nawy środkowej, czteroprzęsłowe, zamknięte trójbocznie. Ośmioboczne filary międzynawowe wspierają się na cokołach z profilowanymi bazami i gzymsem impostowym. Od strony nawy głównej posiadają lizeny. Pomiędzy filarami znajdują się uskokowe arkady. Kościół nakrywają cztery typy sklepień: nad prezbiterium i nawą główną sieciowe; nad nawami bocznymi, zakrystią i kaplicą chrzcielną jest sklepienie krzyżowo-żebrowe; gwiaździste czteroramienne nad północną kruchtą i w kaplicy bractwa Maryjnego oraz ośmioramienne nad zachodnim przęsłem nawy głównej . Sklepienie prezbiterium zawiera 5 ozdobnych zworników. Od wschodu przedstawiona jest płaskorzeźba, polichromowana głowa brodatego i wąsatego mężczyzny, zapewne jest nim św. Jan Chrzciciel, patron diecezji wrocławskiej. Następnym zwornikiem jest monogram Marii. Środkowy przedstawia malowany czteropolowy herb biskupstwa wrocławskiego, a czwarty od wschodu gmerk zwieńczony hełmem ze skrzydłami z jakby klejnotem, w którym został przedstawiony młot skrzyżowany z nieokreślonym przedmiotem . Ołtarz główny składa się z wysokiej mensy ujętej dwoma bramkami. Okazałe tabernakulum, znajdujące się nad mensą, zamknięte jest konchą wspierającą się na kolumnach. W tle znajdują się dwie ustawione skośnie pary kolumn dźwigające odcinki belkowania ze zwieńczeniami ujętymi w woluty . Dolną część ołtarza stanowi tabernakulum. Na czterech kompozytowych kolumnach wspiera się baldachim. Miejscem przechowywania Najświętszego Sakramentu jest dolna część tabernakulum . Po południowej stronie prezbiterium, znajduje się niewielka kaplica, zamknięta kratą. W jej wnętrzu znajduje się kaplica chrzcielna .

Tekst pochodzi z portalu Wratislaviae Amici

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

Grabsteine.
1) für Veit Stoss den Jüngeren + 1569, 3/4 m hoch. Der obere Teil zeigt den Jesusknaben mit der Weltkugel und dem Kreuze in den Händen, unbekleidet, der Schlange den Kopf zertretend, als Flachbild; neben ihm kniet das verstorbene Kind. Der untere Teil enthält die Inschrift in einfach umrahmter Tafel. An einem Strebepfeiler der Nordseite.
2) für den Ritter Sigismund Kaufung von Chlum + 1573, einen Urenkel jenes Konrad von Kaufung, welcher 1455 die beiden Söhne des Kurfürsten Friedrich des Sanftmütigen aus Altenburg entführte, einen Sohn des 1534 in Wien hin-gerichteten Raubritters, dessen Familie in dem Münsterberger Herzogtum angesessen war Der Grabstein ist leider mit Ölfarbe überstrichen.
3) für Frau Katharina Behmerin + 1583, Hausfrau des Bürgers Heinrich von Kalk.
4) für Maria, dreizehnjährige Tochter des Ratsherrn Jac. Schindler + 1600. — no 2-4 stellen im innern der Kirche und zeigen das Flachbild des Verstorbenen in Lebensgröße; die folgenden sind außen untergebracht.
5) für Herrn Bernhard Tzchichwitz von Gerbersdorff, den letzten Spross des Hauses Welfelsdorf + 1596 und seine 1598 verstorbene Hausfrau. Rechteckige Inschrifttafel mit Flachornament in noch gefälligen Formen umrahmt
Nordseite.
6) für Frau Susanna Schlitterin, Hausfrau des Bürgers Hans Helmann + 1602, schlichte Inschrifttafel, mit Rankenwerk, Füllhörnern, Engelköpfchen brav umrahmt
Nordseite.
7) für Frau Dorothea Neumann + 1602; er besteht aus einer rechteckigen Inschrifttafel mit noch guter Umrahmung aus Kartuschenwerk
Südseite.
8) für den Pfefferküchler Kaspar Hase + 1548, seine 1532 verstorbene Hausfrau und deren 1577 und 1606 verstorbene Kinder, welche den Grabstein setzen ließen. Derselbe zeigt schon ziemlich späte Renaissanceformen in den Gehängen und dem zur Umrahmung von vier elliptischen und einer rechteckigen Inschrifttafel verwendeten Ornament
Südseite.
9) für den Stadtschreiber Christoph Schreer + 1607 und seine Hausfrau; die elliptischen Inschrifttafeln werden von Kartuschenwerk umrahmt
Nordseite.
10) für ein Mägdlein mit dem Flachbilde desselben, wahrscheinlich — die Inschrift ist überschmiert — ein Kind der unter 9) Genannten.
Südseite.
11) für Dr. phil. et med. Johannes Schilling + 1597, ein rundes, von Figuren und Kartuschen umrahmtes Schild in bereits übertriebenen Formen, vielleicht erst 1617 von Heinrich Schilling gesetzt, der sich unter der Hauptinschrift seinen Namen aufzeichnen ließ
Nordseite.
12) Achtzehn Grabsteine ohne Kunstwert, meist aus dem XVII. Jahrhundert.
Epitaphium im Presbyterium. Grundform; aus Sandstein, Serpentin, Marmor, Alabaster; für den civis Primarius Melchior Scholz von Löwenstein + 1594 und seine 7 Jahre später verstorbene Gattin, gestiftet von ihren Kindern und Erben. Das Gebälk des Mittelfeldes wird von zwei trefflichen Säulen getragen, deren unteres Drittel mit Löwenköpfen und Gehängen geschmückt ist. Innerhalb dieses Rahmens hängt der Heiland am Kreuze, unter welchem Maria und Johannes trauern. Unter dem tragenden Gesimse knieen zwischen eleganten Konsolen die 16 Mitglieder der edlen Familie, während Kartuschenwerk, mit welchem das Denkmal nach unten endigt, eine kupferne Inschrifttafel umschließt. Über dem Gebälk des Hauptgesimses mit der kräftigen, reichskulpirten Sima halten zwei Löwen die Wappen des Hauses, deren oberen Abschluss der Auferstandene in kleinem Maßstabe bildet. Den Säulen des Mittelfeldes zur Seite endigt das Werk in trefflich gezeichnete Drachen und andern Schmuck. Entwurf und Ausführung des in nicht zu bedeutenden Abmessungen gefertigten Denkmals, welches sofort nach dem Ableben der Wittwe in Angriff genommen ist, gehört namentlich in seinem Aufbau zu den Meisterwerken der deutschen Renaissance; minder gut sind die figürlichen Teile; doch ist wenigstens der Faltenwurf nicht übel. Die Hauptlinien sind vergoldet. Leider ist das treffliche Werk übertüncht und besonders in vorspringenden Teilen verletzt.
Grabdenkmal in Form eines Sarkophages für Herzog Karl I. von Münsterberg-Öls + 1536, und seine Gemahlin Anna von Sagan + 1541, ursprünglich im Chore, seit 1735 in einem Anbau, der Kaufungschen Kapelle (im Volksmunde: Karfunkelkapelle), notdürftig untergebracht, verwahrlost. Die lebensgroßen Figuren der Verstorbenen bestellen aus weißem, der gemeinsame Unterbau aus rotem Sandstein; an ihm sind zahlreiche Wappen angebracht; eigentliche Architekturformen fehlen; die Arbeit selbst ist nicht allzu fein. Als Meister nennt sich VLRICVS STATVARIVS LAPICIDA aus Sagan, vermut¬lich identisch mit dem Ernvest Joannes Vlrich von Frankenstein, 1565 Architektus Sacre Regie Mayestatis Poloniae.

- Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau - im amtlichem Auftrage bearbeitet von Hans Lutsch. Breslau 1889. -

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

1465. Gerotwol, Stephan, pleb., an der Pest gestorben.
1494. Hertil, Joh., Priester.
1496. Stopler, Matth, plebanus.
1514. Ronau, Barb. geb. v. Berge, gest. 1552.
1514. Ronau, Casp. v., Kanzler und Frau.
1514. Roraw, Barb. geb. v. Berge, gest. 1552.
1514. Roraw, Casp. u. Frau.
1518. Hedemann, Aug., Pastor.
1536. Anna, seine Gemahlin, gest. 1541.
1536. Bernhard, Georg, Senator.
1536. Carl, Herzog von Münsterberg, Oels und
1536. Carl, Herzog von Münsterberg.
1541. Anna, Herz., v. Sagan, Gemahlin Herzogs Carl.
1555. Burghaus, Christof und Sigm. a.
1565. Klingenberg, M. Joh., Schulrektor.
1572. Georgius, Bernhard's Sohn.
1575. Placotomus, Adam, Prediger.
1576. Henrici, Anna, geb. Bernhard.
1576. Valerius, Prediger.
1580. Seywet, Andr., und Frau Anna.
1582. Schindler, Andreas.
1582. Schröer, Henricus.
1583. Hohberg, Jungfrau Eva v.
1584. Scholtz, Melch., u. Frau
1584. Scholtz, Sab., geb. Ortlobiana.
1586. Reif, Gregor, Cons., Senat,, Notar.
1588. Seybeth, Hans. Geblieben.
1593. Bartsch, Sebast.
1597. Heinitz, Const., Kind.
1597. Schillingius, Joh., phil. et med. Dr.
1599. Peterswalde, Dor., geb. Kullen.
1599. Peterswalde, Hanss v. d. Briesnitz, u. Frau
1599. Schramm, Anna.
1604. Reichen, Donat. v., und Wingerau.
1606. Mylheim, H. Ulr. v., u. Domantz.
1631. Schindler, Henr. a Printzendorf, Senator.
1680. Hase, Jacob, Pfarrer.

Wyżej wymienione osoby widnieją pod hasłem Kościół parafialny. Natomiast te poniżej wymienione są normalnie pod hasłem Ząbkowice.

1428. Derselbe nebst Brüdern ermordet.
1428. Nicolaus, Car . . . ., Dominikaner-Superior.
1554. Roedern, Hans v., der Jüngere, von Heinersdorf.
1569. Stos, Veit, der jüngere.
1573. Kauffung, Sigmunt von Chlum,
1576. Gaunersdorf, Val., Pastor.
1580. Scholz in Lewenstein, Dr. Melch., und Frau.
1583. Franckenstein, Heinrichs v., Cath. gb, Bebmerin.
1583. Frankenstein, Cath., geb. Gebauer.
1585. Henrici, Anna, verh. Walther.
1596. Tschischwitz, Bernh. v. Gebersdorf u. Frau
1596. Tschischwitz, Eva, geb. Hofschnorbein, gest. 1598.
1597. Schillingius, Joh., phil. et med. Dr.
1598. Hofen-Schnorbein, Eva, verh. Leonh. Tschischwitz.
1602. Helmann, Sus., geb. Schlitterin.
1605. Reichenbach, Fabian v., kais. Rath,
1606. Etzler, Anna, geb. Hoppin, Pfarrfrau.
1606. Grhindler, Jungfrau Marta.
1606. Schindler, Paul und Christian v., Geschwister.
1606. Schraeer, Urs. v., geb. Scholtz v. Lewenstein.
1607. Schreer, Christof, Stadtschreiber.
1611. Schraeer, Casp., Bürgermeister.
1614. Pogrell, Georg v., auf Lampersdorf.
1620. Schlitter, Casp., Senator, Apotheker, u. Frau
1620. Schlitter, geb. Hartenstein, gest. 1621.
1622. Mehling, Hanss, Amptsschreiber.
1721. Grosinger, H. Franz, Maurermeister.
1726. Schellenberg, Fr. Dominicus v., Ob.-Steuer-Einn.
1726. Schellenberg, Franz Dominic. v., Ob.-Steuer-Einn.
1747. Dittel, Casp. Ign. v., Reg.-Rath, u. Fr., gb. v. Moschau.
1747. Dittel, geb. v. Moschau.
1796. Chlapowska, Urs., Gfin., geb. Moscrynsky.
1796. Schimonsky, Andr. u. Charl., Kinder.

- Schlesiens Grab-Denkmale und Grab-Inschriften. Graf Hoverden'schen Sammlung - Breslau 1870-72. -

Płyta nagrobna Cathariny Behmer † 1583

Płyta nagrobna Cathariny Behmer, żony Georga Heinricha z Ząbkowic, zmarłej 14 czerwca 1583 roku.
Chciałbym nadmienić iż Hans Lutsch odczytał tylko pierwszą część miejscowości i to nieprawidłowo, bowiem jako Kalk.

Anno 1583 Mitags den 14 Junii Ist in Herrn entschlaffen die Ehrnhasste Fraw Catharina Behmerin deß Ernuesten Georg Heinrichs von Franckenstein Bürger in Brag eheliche Hausfraw deren Gott eine froliche aufferstehung verleichen wolle.

Płyta nagrobna Marii Schindler † 1606

Płyta nagrobna Marii Schindler, córki Jacoba Schindlera mieszczanina ząbkowickiego, zmarłej 2 stycznia 1606 roku w wieku 13 lat i 38 tygodni.
"... Na płycie 13-letniej Marii - mieszczki z Ząbkowic Śląskim, obok głowy, wyryto słowa Jezusa, wypowiedziane do Marii, siostry Łazarza - Maria wybrała najlepszą cząstkę , której nie będzie pozbawiona - tj. Wykorzystała najlepiej czas jaki był jej dany (Łk 10,42)" ... - fragment książki pani Małgorzaty Stankiewicz "Dziecięce płyty nagrobne na Śląsku od XVI do XVIII wieku".

Anno 1606 den 2 Januarii Ist in Christo seliglich entschlaffen die Tugentsame Jungfrau Maria der Ehrnuesten und Namhassten Herrn Jacob Schindlero Bürgers Alhier eheliche Tochter Ihres alters 13 Jar 38 Wochen Derer Gott eine froliche aufferstehung Zum Ewigen leben vorleiche Amen.

Płyta nagrobna NN dziewczynki † po 1600

Płyta nagrobna NN dziewczynki, zmarłej po 1600 roku.
Jak pisze w swojej książce "Dziecięce płyty nagrobne na Śląsku od XVI do XVIII wieku" pani Małgorzata Stankiewicz "... Często stosowano w płytach nagrobnych zabieg kompozycyjny, polegający na zwróceniu głowy nieco w bok i ku górze. Spojrzenie postaci było nieobecne i nie nawiązyw3ało kontaktu z żyjącymi, wskazując, że kierują się już w stronę wieczności ..."

Epitafium Wita Stwosza Młodszego † 1569

Wśród licznych epitafiów i płyt nagrobnych wmurowanych w ściany kościoła św. Anny - odnaleźć można epitafium wnuka Wita Stwosza - Wit Stwosz Młodszy był synem złotnika ze Zgorzelca, trzeciego z kolei syna wielkiego renesansowego rzeźbiarza Wita Stwosza, twórcy ołtarza w Kościele Mariackim w Krakowie. Prawdopodobnie sławny rzeźbiarz, będąc majętnym człowiekiem, zainwestował swe pieniądze w spółkę prowadzącą kopalnię złota w Złotym Stoku. Wspólnicy okazali się jednak nieuczciwymi ludźmi. Stwosz wytoczył im proces sądowy, który jednak nie skończył się pomyślnie dla rzeźbiarza. Być może wnuk przyjechał do Ząbkowic w celu odzyskania majątku dziadka. Zmarł 15 sierpnia 1569 roku Jego krewni ufundowali epitafium, które znajduje się obok bocznego wejścia na północnej ścianie kościoła.

IM 1569 IOR AM TAGE MARIE HIMELFART IST VORSCHIDEN VEIT STOS DER IVNGER DEM GOT GENEDIG SEI AMEN

Epitafium Stentzela Scholtze † 1599

Epitafium Stentzela Scholtze, syna Melchiora, zmarłego 4 sierpnia 1599 roku w wieku 4 lat i 7 miesięcy.

Anno 1599 den 4 Augustii Ist in Gott selig entschlaffen H. Stentzel Scholtzens sein Söhnlein Melchior seines alters 4 Jar 7 Monatt dem Gott genedig sei Amen

Epitafium Dorothei Neuman † 1602

Epitafium Dorothei Neuman, żony Heinricha Neuman, ząbkowickiego mieszczanina i piekarza, zmarłej 14 lutego 1602 roku w wieku 48 lat.

Anno 1602 den 14 Februarii ist in Gott selig entschlaffen die Erbare Tugentsame Fraw Dorothea Neumanin Heinrich Neumanß Bürgers unnd Beckers alhier vielgeliebte Eheliche Hauß Fraw Ihres alters im 48 . Jahr . Derer Gott gnedig und barmhertzig sei unnd Ihr samgt allen Christ gleubigen am Jüngsten tage ein frööliche aufferstehung zum ewigen seligen Leben vorleihen wolle amen

Epitafium braci Schindler † 1606 i 1608

Epitafium pochodzących z Niemiec braci Paulo i CHristiano zmarłcyh 20 kwietnia 1606 roku oraz 25 sierpnia 1608 roku.

Fratrubus germanis Schindleris d. Printzendorf Pavlo nato XX Apr: Ao MDCVI: Et polt XXVI d: donato Christiano Vincnti Annu: I . di: XVII Expiranti Anno MDCVIII Aug: XXV

Epitafium Jacoba Hase † 1680

Epitafium byłego proboszcza Jacoba Johannesa Hase, zmarłego w 1680 roku. Znajduje się ono na murze cmentarnym, jest bardzo zwietrzałe i nieczytelne.

Epitafium Bernharta Tschischwitz i jego żony Evy

Epitafium Bernharta Tschischwitz z Gniewoszyc, zmarłego 2 czerwca 1596 roku oraz jego żony Evy Tschischwitz zd. Hoff ywana Schnorben, zmarłej 24 maja 1598 roku.

Anno 1596 den 2 Juni ist in Gott seliglich entschlaffen Der Edle Ehrenfeste Wolbenamvte Bernhartt Tschischwitz von Gebersdorf der letzte des stammeß auß dem hause Wellfezdorf . Anno 1598 . den . 24 . maiuß ist in Gott selig entschlaffen Die Edle viel ehrentugentreiche Frau Eua geborne Hoffen Schnorben genant auf dem hause Ocklity des Edlen Ehrenfesten Wolbenavten Bernhart Tschischwit Ehliche Hausfrau . d. .g . g

Epitafium Salomona Wenglera i jego żon Ursuli oraz Evy

Epitafium zmarłego 29 kwietnia 1617 roku w wieku 72 lat ząbkowickiego mieszczanina Salomona Wenglera, jego pierwszej zony Ursuli zd. Gurkin, zmarłej 18 lutego 1598 roku w wieku 51 lat oraz drugiej żony Evy zd. Raschdorff, zmarłej 21 lutego 1616 roku w wieku 53 lat..

Anno 1617 den 29 April Frühe der halben uhr Zwischen 6 und 7 ist in Gott seligk entschlaffen der Ehrnveste Erbare und Wohlweise Herr Salomon Wengler Kuschner und der Radis Verwandter alhir Seines alt 72 Jar dem gottg: Im Jar 1598 den 18 Februarii ist in Gott seliglich entschlaffen die Erbare Fraw Ursula Gurkin des Erbaren und Weisen H. Salomo Wenglers Mittburgero alhier Eliche liebe Hausfraw ihres alters 51 Jar der Gott und allen einfroliche aufferstehung Zum Ewigen leben verleichen wolle. Ao: 1616 den 21 Fenruarii ist in Gott seliglig Entschlaffen Fraw Eua Raschdorffin Herrn Salomon Wenglers andere Ehefraw ires alters 53 Jar der Gott genade sei.

Epitafium Susanny Helmans † 1602

Epitafium Susanny Helmans zd. Schlitter, żony Hansena Helmansa, tutejszego mieszczanina i starosty pobliskich Baldwinowic, zmarłej 1 maja 1602 roku w wieku 34 lat.

Nach Christi geburt im 1602 Jare dem 1. tag May ist die Ehrentuget Reiche Fraw Susanna Schlitterin deß ernuesten Herrn Hansen Helmanß Bürgers alhier und Vnd ambtmans zu Bomsdorf Geliebte Haußfraw daselbst zu Bomsdorf alß si in Zehendertag Ein Kindel Vetlerin geweser in Gott seliglich vorschiden Ihres Alters im 34 Jare liegt alhier Begarben Der Allmechtige Gott vor leiche ihr am Jungstentage ein froliche auferstehung umb Christi willen amen.

Epitafium Johannesa Schillinga † 1597

Epitafium doktora filozofii, medycyny i fizyki Johannesa Schillinga, zmarłego w 1597 roku

Hic citus est Clariss et Doctiss: Vir D: Johannes Schillingus Francoskonensis Philosophiae et Med: D. olim Phisicus Moraviae ord: qui obiit Anno Chrosti MDXCVII

Epitafium kobiety o imieniu Anna † 1659

Bardzo nieczytelne epitafium kobiety o imieniu Anna, zmarłej 19 kwietnia 1659 roku.

Epitafium rodziny Hase

Przepiękne wieloczęściowe epitafium rodziny Hase. Dotyczy Caspara Hase zmarłego w 1548 roku w wieku 64 lat, Marthy Hase, żony Caspra, zmarłej w 1532 roku w wieku 27 lat, Stentzela Hase, zmarłego 30 sierpnia 1577 roku w wieku 59 lat oraz Dorothei Hase, żony Georga, zmarłej 14 stycznia 1600 roku w wieku 61 lat.

Epitafium NN osoby

Bardzo nieczytelne, zniszczone warunkami atmosferycznymi epitafium NN osoby, umieszczone na murze cmentarnym.

Kaplica Kaufunga

W kaplicy tej znajdziemy płytę nagrobną rycerza Sigismunda Kaufunga von Chlum, zmarłego w 1573 roku i jego syna zmarłego w 1634 roku.
Ponadto większość miejsca zajmuje podwójny sarkofag książąt Karola I i jego żony Anny Żagańskiej. Niestety, na skutek postępowania po remontach, opisanych na wstępie, najpierw sarkofag przesunięto pod ścianę prezbiterium a później rozebrano i poszczególne części przeniesiono do Kaplicy Kaufungów. Tam pobieżnie złożono nie ustrzegając się błędów, które spowodowały niewłaściwe złożenie na skutek braku odpowiedniego miejsca. Od tamtej pory ten bezcenny zabytek leży zapomniany czekając aż ktoś się nad nim zlituje i doprowadzi do porządku, choć obecnie będzie trudno, gdyż brakują już poszczególne części a szczególnie osiem tarcz herbowych.

A teraz kilka słów o księciu, jego małżonce i samym sarkofagu zacytowanych ze strony parafialnej.
"W 1544 roku pośrodku prezbiterium ustawiono nagrobek tumbowy księcia Karola I z Podiebradu oraz jego żony księżniczki Anny Żagańskiej. Nagrobek, wykonany przez Ulryka z Żagania ufundowali synowie książęcej pary. 11 lat później nagrobek otoczono żelazną kratą, którą wykonał kowal Adam Hübrig z Ząbkowic.
Karol I urodził się w Kłodzku 4 maja 1476 roku. W wieku 12 lat ożenił się z ośmioletnią księżniczką Anną Żagańską. Ponieważ nowożeńcy byli w chwili zaślubin dziećmi, faktyczne zawarcie małżeństwa nastąpiło dopiero w 1495 roku. Z ich związku urodziło się 12 dzieci. Książę Karol był niewątpliwie najwybitniejszym ząbkowickim władcą, którego długoletnie panowanie przyniosło miastu rozkwit i dobrobyt. Z jego polecenia zbudowano nowy renesansowy zamek, którego ruiny istnieją do dzisiaj.
4 lipca 1735 roku nagrobek usunięto ze środka prezbiterium i umieszczono go pod ścianą północną. W 1815 roku nagrobek zupełnie usunięto z prezbiterium i przeniesiono do kaplicy pary książęcej, gdzie znajduje się do dziś.
Postaci są przedstawione w pozycji leżącej, mają otwarte oczy. Książę po swojej lewej ręce ma miecz, po prawej Misericordię. W prawej ręce trzyma chorągiew z herbem składającym się z jego herbu rodowego oraz herbów ziem rządzonych przez Podiebradów.
Na bocznych ścianach nagrobka znajdowało się niegdyś łącznie 14 tarcz herbowych ziem, którymi władali Podiebradowie, bądź z których władcami byli spokrewnieni. Do dzisiaj zachowało się jedynie sześć. Są to herby księstwa opolskiego, Bawarii, Sycylii, Badenii, księstwa ziębickiego, Lotaryngii. Z pozostałych herbów zachowały się jedynie napisy, które niegdyś znajdowały się nad tarczami.
Stan zabytku już od dawna jest bardzo zły, wiele elementów odpadło i zostało złożonych luzem (w tym jedna z brakujących tarcz herbowych). Nagrobek wymaga pilnego remontu."

Prawie każda historia ma swoje zakończenie. Lecz nie ta. Otóż 23 września 2020 roku dostałem od pani Lili Dmochowskiej wiadomość popartą zdjęciami, że nagrobek tumbowy pary książęcej będzie miał swoje drugie życie. Delikatnie wyniesiono wszystkie elementy nagrobka a przy okazji demontażu odnaleziono w gruzach dwa herby oraz dłoń z pierścieniem księżnej Anny. Z otrzymanej informacji wynika, że po dokonanej renowacji tumba powróci na swoje dawne miejsce czyli do prezbiterium, które rozpoczęto odświeżać.
Jak można było rozpoznać na wyżej zamieszczonych zdjęciach "fachowcy" niemieccy demontując w 1815 roku i przenosząc tumbę z prezbiterium do kaplicy, nie ustrzegli się błędów przy powtórnym jej składaniu. Zrobiono to zbyt niechlujnie, dlatego kilka elementów brakowało. Ale teraz po renowacji, która z pewnością trochę potrwa nagrobek zachwyci wchodzących do kościoła swoim wyglądem.